Ngày 19.02, kỳ họp bất thường thứ 9 Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 (gọi tắt là Luật 2025) với 09 chương, 72 điều. Luật 2025 sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 01.4.2025. Nội dung Luật 2025 có rất nhiều thay đổi so với luật hiện hành; cũng theo Luật 2025 văn bản QPPL của cấp tỉnh được quy định hiệu lực trở về trước.
Đơn giản hóa hệ thống văn bản QPPL
Theo Luật Ban hành văn bản QPPL năm 2015, hệ thống văn bản QPPL bao gồm 41 hình thức do 36 chủ thể có thẩm quyền ban hành. Với chủ trương tiếp tục đơn giản hóa, giảm tầng nấc, loại hình văn bản QPPL, Luật 2025 đã bỏ hình thức và thẩm quyền ban hành văn bản QPPL của HĐND, UBND cấp xã; bổ sung 01 hình thức nghị quyết QPPL của Chính phủ, thay đổi 01 hình thức từ quyết định sang hình thức thông tư của Tổng Kiểm toán nhà nước. Kể từ ngày 01.4.2025, theo Luật 2025 có 14 chủ thể có thẩm quyền ban hành văn bản QPPL với tổng số là 25 hình thức văn bản QPPL.
Thông tin tại Hội nghị quán triệt, triển khai thi hành Luật 2025 được tổ chức vào ngày 07.3.2025, Bộ Tư pháp cho biết việc bổ sung hình thức nghị quyết QPPL của Chính phủ nhằm kịp thời phản ứng chính sách về các vấn đề cấp bách, quan trọng phát sinh từ thực tiễn. Và theo khoản 2 Điều 14 Luật 2025, Chính phủ ban hành ban hành nghị quyết QPPL trong 03 trường hợp cụ thể, gồm: (i) Giải quyết các vấn đề cấp bách, quan trọng phát sinh từ thực tiễn và để áp dụng trong một thời gian nhất định, phạm vi cụ thể thuộc thẩm quyền của Chính phủ; phân cấp nhiệm vụ, quyền hạn. (ii)) Tạm ngưng, điều chỉnh hiệu lực hoặc kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ hoặc một phần nghị định của Chính phủ đáp ứng yêu cầu cấp bách về phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quyền con người, quyền công dân. (iii) Thực hiện thí điểm một số chính sách chưa có pháp luật điều chỉnh thuộc thẩm quyền của Chính phủ hoặc khác với nghị định, nghị quyết của Chính phủ.
Đổi mới quy trình xây dựng, ban hành
Điểm mới đang chú ý của Luật 2025 so với luật hiện hành là những thay đổi về quy trình xây dựng, ban hành văn bản QPPL của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Luật 2025 quy định theo hướng đơn giản một số thủ tục, rút ngắn thời gian tổng thể (thời gian xây dựng, ban hành luật có thể rút ngắn từ 22 tháng xuống còn khoảng 10 tháng); đơn giản hóa quy trình về tổng thể nhưng tập trung thời gian, nguồn lực vào một số bước quan trọng để nâng cao chất lượng chính sách và dự thảo luật (như bổ sung quy định về nôi dung thẩm định, thẩm tra; tăng thời hạn thẩm định, thẩm tra; bổ sung quy định về tham vấn chính sách,..).
Quy trình 02 giai đoạn (xây dựng chính sách và soạn thảo) theo Luật 2025 đã được thu hẹp hơn. Điều 27 Luật 2025 quy định cụ thể 03 trường hợp thực hiện quy trình xây dựng chính sách trước khi soạn thảo gồm: (i) Luật, pháp lệnh mới; luật, pháp lệnh thay thế các luật, pháp lệnh hiện hành. (ii) Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật có nội dung hạn chế quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp. (iii) Nghị quyết thí điểm của Quốc hội. Đối với các luật, pháp lệnh, nghị quyết còn lại sẽ thực hiện quy trình soạn thảo mà không cần thực hiện quy trình chính sách nhưng với điều kiện “phải nêu rõ tác động của chính sách trong bản thuyết minh quy phạm hóa chính sách”.
Quy trình xây dựng và ban hành văn bản QPPL theo trình tự, thủ tục rút gọn cũng có nhiều thay đổi. Luật 2025 ngoài việc kế thừa quy định hiện hành đã sửa đổi, bổ sung một số quy định như: quy định rõ thời điểm đề xuất áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn là trước hoặc trong quá trình soạn thảo nhằm bảo đảm tính linh hoạt, tạo cơ sở pháp lý để các cơ quan có thẩm quyền có thể áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn ở bất cứ thời điểm nào, khi phát sinh yêu cầu cần áp dụng. Cho phép áp dụng thủ tục rút gọn để xây dựng thông tư trong tất cả các trường hợp. Quy định rõ trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản QPPL theo thủ tục rút gọn với mục tiêu vừa đơn giản, hợp lý hóa quy trình nhưng vừa phải bảo đảm chất lượng của văn bản.
Văn bản QPPL cấp tỉnh được quy định hiệu lực trở về trước
Điều 53 Luật 2025 quy định về thời điểm có hiệu lực của văn bản QPPL cơ bản kế thừa Điều 151 luật hiện hành. Tuy nhiên đối với văn bản QPPL của chính quyền địa phương cấp huyện, thay vì “không sớm hơn 07 ngày” thì Luật 2025 quy định chung đối với văn bản QPPL của chính quyền địa phương (HĐND, UBND cấp tỉnh, cấp huyện) là “không sớm hơn 10 ngày”. Đồng thời khoản 2 Điều 53 Luật 2025 cũng quy định rõ “2. Văn bản quy định chi tiết phải được ban hành để có hiệu lực cùng thời điểm có hiệu lực của văn bản giao quy định chi tiết hoặc thời điểm có hiệu lực của nội dung được giao quy định chi tiết”. Đây là nội dung trước đó được quy định tại nghị định hướng dẫn thi hành luật ban hành văn bản QPPL 2015 nhưng nay được luật hóa để đảm bảo yêu cầu, nâng cao trách nhiệm các chủ thể trong xây dựng văn bản quy định chi tiết.
Đáng chú ý, Điều 55 Luật 2025 quy định về “Hiệu lực trở về trước của văn bản quy phạm pháp luật” đã cho phép văn bản của HĐND, UBND cấp tỉnh được quy định hiệu lực trở về trước (hồi tố). Quy định này mở rộng hơn so với Điều 152 luật hiện hành. Tuy nhiên, quy định hồi tố chỉ được được áp dụng “trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội”.
Quy định về trường hợp văn bản QPPL hết hiệu lực cũng được chi tiết hơn, tháo gỡ vướng mắc khi áp dụng nguyên tắc để xác định văn bản QPPL hết hiệu lực quy định tại khoản 4 Điều 154 luật hiện hành. Cụ thể khoản 2 Điều 57 Luật 2025 đã quy định rõ “Văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực toàn bộ hoặc một phần do có văn bản quy phạm pháp luật khác thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung thì văn bản quy định chi tiết, quy định biện pháp cụ thể để tổ chức, hướng dẫn thi hành văn bản đó tiếp tục có hiệu lực trong trường hợp không trái với văn bản quy phạm pháp luật thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung, trừ trường hợp được công bố hết hiệu lực toàn bộ hoặc một phần. Văn bản công bố phải được đăng tải trên công báo điện tử, cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật”.
Theo https://dbnd.quangnam.gov.vn
